IV – تخصص
با گسترش دانش پزشکی، این فن چندان پیچیده شدکه ناگزیر به شاخه های تخصصی تقسیم گردید. بیماریهای زنان هنوز رشته ای تخصصی نشده بود، ولی مامایی حرفه ای تخصصی بود – که بیش از پیش به دست مردان می افتاد. زنان به انگیزة حجب وحیای غریزی خویش هنوز زنان مامای تربیت یافته و با تجربه را ترجیح می دادند. ولی چند تن ازملکه ها، هنگام زایمان، پزشک مرد به بالین خویش آوردند . ویلیام سملی، با بررسی ساز و کار زایمان، و با به کار بردن فورسپس، مامایی را در انگلستان توسعه داد وبررسیهای سی سالة خویش را در کتاب مامایی (1752 ) منتشر ساخت.
ویلیام چزلدن (1728) و ژاک داویل با جراحی آب مروارید دانش پزشکی را گسترش زیادی دادند؛ داویل،با بیرون کشیدن زجاجیه، درمان آب مروارید را، آن گونه که امروز معمول است، ابداع کرد. در1760 ،نخستین عینک دوکانونه، به سفارش بنجمین فرانکلین و ظاهراً به راهنمایی او، ساخته شد. دیدرو اکنون روانشناسی نابینایان را بررسی می کرد و می اندیشید که نابینایان، به یاری حس لامسه، می توانند بخوانند؛ گویند شاید به انگیزة اندیشه های وی بود که روسو از چاپ برجسته برای نابینایان سخن گفت.
پزشکی گوش نیز با تمیز کردن لولة اوستاشی به وسیلة یک میل (1724)، جراحی موفقیت آمیز زایدة ماستوئید (1736)، و کشف مایع الاستیک در لابیرنت گوش (1742) وسعت و تکامل می یافت. خیاکومو روذریگوئث پریرای اسپانیایی، که به دختری کرولال دل باخته بود، به ابداع زبان اشاره ای پرداخت که تنها از یک دست استفاده می کرد. آبه شارل میشل دو ل/ اپه، با حرکات دودست، برای لالان الفبایی ساخت وعمر خود را به تعلیم و نگاهداری کران و لالان سپرد.
با ضعف اندیشه های مبتنی برالاهیات کهن، که دیوانگی را معلول دخول دیوی(با اجازة خداوند) به تن انسان، برای کیفر دادن گناهان موروثی واکتسابی وی، می دانست (بوسوئه ووزلی نیز چنین عقیده ای داشتند)، رفتار جامعه با دیوانگان انسانیتر وملایمترشد. در نارنتورم (برج دیوانگان) وین، مردم، چنانکه به باغ وحش رفته اند، برای تماشای دیوانگان پول می پرداختند. تیمارستان بدلم (بیت لحم) لندن از گردشگاههای این شهر بود و مردم، برای
تماشای دیوانگانی که با زنجیر وقلاده به دیوارها بسته شده بودند، پول می پرداختند. درهتل-دیوپاریس کارکنان کم درآمد و خستة تیمارستان بادیوانگان به شقاوت وسنگدلی رفتارمی کردند. از اینهابدتر، تیمارستانهای خصوصی بودند که افراد سالم راخویشان بدخواهشان به آنجاها می سپردند. تیمارستانها برای تسکین دیوانگان ازداروهاووسایلی چون تریاک، کافور، بلادن، رگزنی، تنقیه، و مشمع خردل استفاده می کردند؛ مشمع خردل رابرسربیمارمی نهادند. برخی از پزشکان می پنداشتندکه باریختن ناگهانی آب سرد بر سر بیمار مالیخولیایی بیماری وی را می توان تخفیف داد؛ وبرخی دیگر زناشویی را یگانه درمان بیماران روانی می شمردند. کویکرهای پنسیلوانیا نخستین مردمی بودند که برای درمان دیوانگی روش خردمندانه ای پیش گرفتند و در تیمارستانهایی که بنیان نهادند شرایط زندگی بیماران را، چون خود بیماری، مورد توجه قرار دادند. در1774 ، لئوپولد اول، مهیندوک توسکان [امپراطور آیندة امپراطوری مقدس روم، با نام لئوپولددوم]، بیمارستان بونیفاتسیورا در فلورانس بنیان نهاد؛ دراین بیمارستان، به رهبری وینچنتسو کیاروگی، برای درمان بیماریهای روانی روشهای علمی اتخاذ کردند. دولت فرانسه در1788، برای اصلاح وضع تیمارستانها و بهبود درمان بیماریهای روانی، کمیسیونی برگزید. سرپرست این کمیسیون فیلیپ پینل بودکه پس از آموختن علوم دینی و فلسفه، سرانجام به انساندوستی ولتر، دیدرو، وروسوگرویده بود. اودر 1791 کتابی، به نام رسالة پزشکی- فلسفی دربارة دیوانگی، منتشر ساخت که فصلی جدیددر دانش پزشکی است. در1792، وی را به مدیریت پزشکی بیتسر، یکی از بزرگترین آسایشگاههای فرانسه، ودو سال بعد به مدیریت آسایشگاه بزرگتر سالپتریر برگزیدند. پینل، پس از درخواستهای مکرر از دولت انقلابی فرانسه، توانست زنجیر دیوانگان را از دست و پای آنان بگسلد، دیوانگان را از اطاقهای زندان مانندشان خارج سازد، وآنان را در هوای آزاد وروشنایی خورشید به تمرینهای فکری وبدنی سودمندوادارد. این یکی ازپیروزیهای جنبش دنیوی انساندوستی، در لاادریترین قرنها، بود.